Δημήτρης Α. Δασκαλόπουλος, Ιατρός

Παιδοκαρδιολόγος

 

"To cure sometimes, to relieve often, to comfort always"

Σπύρος Δοξιάδης (1917-1991)

Γιατρός, δάσκαλος, οραματιστής και εκσυγχρονιστής - μια προσωπική οπτική

1971-1975: Στρατιωτική θητεία και προετοιμασία της φυγής

Το 1971, τελευταίο χρόνο των βασικών ιατρικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρέμενα ακόμα αναποφάσιστος και μπερδεμένος ως προς το ποιόν ιατρικό κλάδο, ποιά «ειδικότητα»

θα ακολουθούσα. Ήταν η εποχή της αποθέωσης των «ειδικών» και της σταδιακής εξαφάνισης των γενικών ιατρών. Ήξερα πάντως με τι δεν ήθελα να ασχοληθώ, τι δεν μου ταίριαζε. Δεν ήθελα να γίνω χειρουργός και κατά μείζονα λόγο δεν ήθελα να γίνω μαιευτήρας-γυναικολόγος. Ερωτοτροπούσα με την ιδέα της νευρολογίας και της καρδιολογίας αφού εύρισκα ότι τις χαρακτήριζε συναρπαστική εσωτερική λογική. Ακόμα, εύρισκα πολύ ελκυστική την ακτινολογία επηρεασμένος από την αγάπη μου για τη μορφή των πραγμάτων, τη φόρμα και την εικόνα. Εκείνη τη χρονιά, λοιπόν, κυκλοφόρησε ένα θαυμάσιο βιβλίο με τίτλο «Τα Μαγικά Χρόνια», με χαρακτηριστικό πράσινο σκληρό εξώφυλλο. Ήταν η ελληνική μετάφραση του ομότιτλου βιβλίου της Selma H. Fraiberg (παιδοψυχίατρου και καθηγήτριας της παιδικής ψυχανάλυσης στην ιατρική σχολή του University of Michigan), που είχε εκδοθεί σε πρώτη έκδοση το 1959 στις ΗΠΑ και πραγματευόταν το ζήτημα της ψυχοπνευματικής ανάπτυξης στην πρώιμη παιδική ηλικία, δηλαδή στα πρώτα έξι χρόνια της ζωής. Ο Σπύρος Δοξιάδης είχε

επιβλέψει την ελληνική έκδοση του βιβλίου και είχε γράψει τον πρόλογο. Μερικά χρόνια αργότερα, στη διάρκεια των παιδιατρικών σπουδών μου στις ΗΠΑ, απέκτησα και το πρωτότυπο στην αγγλική γλώσσα. Νομίζω ότι ήταν η πρώτη μάλλον φορά που σκέφτηκα σοβαρά να ασχοληθώ με το Παιδί όταν το 1972 αγόρασα και διάβασα εκείνο το βιβλίο και κυρίως τον πρόλογο του Δοξιάδη. Ήταν, πάντως, με βεβαιότητα η πρώτη φορά που πρόσεξα ότι ο Δοξιάδης δεν ήταν ένας συνηθισμένος επώνυμος γιατρός της εποχής του. Κατάλαβα ότι αυτός ο γιατρός, παράλληλα με τις πολλές κλινικές δραστηριότητες και ευθύνες του, θεωρούσε πολύ σημαντικό να είναι επίσης «δάσκαλος οικογενειών» και «δάσκαλος της πολιτείας» (όπως ο ίδιος έγραφε αλλού την ίδια εποχή), να πληροφορήσει τους γονείς, να εμπλουτίσει την ελληνική Παιδιατρική με τις έννοιες και τις ανάγκες της ανάπτυξης (development) του παιδιού.

To 1977 συνέχιζα τις μεταπτυχιακές σπουδές μου στις ΗΠΑ, την ειδίκευσή μου στην Παιδιατρική (είχε προηγηθεί το διάστημα των σπουδών μου σε Σκωτία και Αγγλία). Παρέμενα αφοσιωμένος στην εξάσκηση και τη μελέτη της Γενικής Παιδιατρικής, δηλαδή των ζητημάτων περίθαλψης και διατήρησης της υγείας των παιδιών, των νεογνών, των βρεφών και των εφήβων. Δεν μπορούσα ακόμα να φανταστώ ότι στο μέλλον θα αφιέρωνα την επαγγελματική μου ζωή αποκλειστικώς στην Παιδιατρική Καρδιολογία (επίσημη υποειδικότητα της Παιδιατρικής, αναγνωρισμένη στις ΗΠΑ ήδη από το 1961). Ο πατέρας μου λοιπόν, γενικός γιατρός για πολλά χρόνια στο Αίγιο όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα, είχε αντιληφθεί τον θαυμασμό μου για τον Δοξιάδη κι έτσι τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς μου έστειλε το νέο του βιβλίο με τίτλο «Παιδιατρική Θεραπευτική», βιβλίο που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1976 με αφιέρωση του Σπύρου Απ. Δοξιάδη «Στη γυναίκα μου». Ήταν η δεύτερη έκδοση του βιβλίου. Η πρώτη έκδοση είχε κυκλοφορήσει το 1955, δύο ή τρία χρόνια μετά την επιστροφή του Δοξιάδη από την Αγγλία και θα αναφερθώ σε αυτήν παρακάτω. Πρέπει να ομολογήσω ότι, αν και χάρηκα που παρέλαβα το 1977 την «Παιδιατρική Θεραπευτική», δεν διάβασα εκείνο το βιβλίο πρακτικώς καθόλου για ποικίλους λόγους. Το ωράριο της εργασίας στο νοσοκομείο ήταν σκληρό και απαιτητικό κι άφηνε περιορισμένα χρονικά περιθώρια για μελέτη στο σπίτι. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι τα εντόνως αρνητικά μου αισθήματα για τις νοοτροπίες, τις πρακτικές και κυρίως το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας με είχαν οδηγήσει στο να απορρίπτω εκείνη την εποχή γενικώς κάθε ιατρικού περιεχομένου κείμενο γραμμένο στην ελληνική γλώσσα. Άλλωστε, τα σχετικά βιβλία στην αγγλική γλώσσα διεκδικούσαν πιεστικά τον περιορισμένο χρόνο μου. Ασχολήθηκα λίγο με το βιβλίο αυτό μετά τον επαναπατρισμό μου το 1987. Ολόκληρο το βιβλίο το χαρακτηρίζει η μεθοδικότητα και η πρακτικότητα του πνεύματος του Δοξιάδη. Είναι νομίζω περίπου μοναδική για εκείνη την εποχή (ακόμα και για τη σημερινή) η παράθεση των περιεχομένων του βιβλίου στις πρώτες σελίδες και  κυρίως η χρήση στο τέλος του βιβλίου «Ευρετηρίου Όρων και Ονομάτων» στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα – η χρήση δηλαδή του τόσο χρήσιμου “Index” πολλών ξενόγλωσσων βιβλίων και επιστημονικών συγγραμμάτων. Είναι επίσης εμφανής η προσήλωσή του Δοξιάδη στον επιστημολογικό ρατιοναλισμό, η πυκνή και επίκαιρη για την εποχή τεκμηρίωση με βιβλιογραφικές παραπομπές. Γράφει - με τρόπο ενδεικτικό απλότητας, ταπεινότητας και αυτοπεποίθησης - ο συγγραφέας προλογίζοντας το βιβλίο του: «Δεν ξέρω πόσο μπορεί να βοηθήσει τον έμπειρο παιδίατρο που εργάζεται σε μεγάλο νοσοκομείο... Έτσι ένας νοσοκομειακός παιδίατρος που έχει π.χ. ειδικό ενδιαφέρον για τις αρρώστιες του αίματος ή των νεφρών ή των ενδοκρινών αδένων θα θεωρήσει τα σχετικά κεφάλαια πολύ γνωστά, ασφαλώς σύντομα, ίσως απλοϊκά. Ελπίζω όμως ότι σε άλλα κεφάλαια θα βρει χρήσιμες γνώσεις και ότι θα βοηθηθεί από το γενικότερο πνεύμα που προσπάθησα να δώσω στο βιβλίο, το πνεύμα της κριτικής ανάλυσης της αξίας κάθε θεραπευτικής μεθόδου που προτείνεται».

Το καλοκαίρι του 1982 επισκέφτηκα για διακοπές τη χώρα. Είχα ήδη ολοκληρώσει τις σπουδές μου στην Παιδιατρική Καρδιολογία. Θα συνέχιζα δοκιμάζοντας τις δυνάμεις μου στη βασική έρευνα στο Mayo Clinic της Minnesota. Παραλλήλως, διατηρούσα τη φιλοδοξία ότι θα μπορούσα στο μέλλον να βοηθήσω ως ειδικός παιδοκαρδιολόγος στη λειτουργία του υπό κατασκευήν «παιδοκαρδιοχειρουργικού κέντρου» στο νοσοκομείο παίδων της Αθήνας «Η Αγία Σοφία». Ο Σπύρος Δοξιάδης είχε αντικατασταθεί στο Υπουργείο Υγείας από τον Παρασκευά Αυγερινό, υπουργό της νέας κυβέρνησης. Οι πρωτοβουλίες και τα σχέδια του Δοξιάδη είχαν ακυρωθεί συμπεριλαμβανομένης της εμπνευσμένης πολιτικής με γενικό τίτλο «Αγωγή για Υγεία». Πολλά χρόνια αργότερα ο πνευμονολόγος καθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης θα δηλώσει: «Ήταν [ο Δοξιάδης] ο πρώτος πολιτικός άνθρωπος ο οποίος διείδε τις επιπτώσεις που είχε η διαδικασία του καπνίσματος στη δημόσια υγεία. Είχε αρχίσει μεγάλη και οργανωμένη τότε καμπάνια που είχε αποτελέσματα. Σταμάτησε γιατί άλλαξε ο υπουργός» (εφημερίδα “Έθνος”, 30 Ιουνίου 2009). Εκείνο, λοιπόν, το καλοκαίρι του 1982 επισκέφτηκα και συνομίλησα με διάφορους γιατρούς. Ο καθηγητής Νίκος Ματσανιώτης, που επισκέφτηκα στο γραφείο του στο νοσοκομείο «Η Αγία Σοφία», ήταν συγκρατημένος και ασαφής ως προς τις προοπτικές λειτουργίας του «παιδοκαρδιοχειρουργικού κέντρου» και πάντως δεν έδειξε ενδιαφέρον για την περίπτωσή μου. Κάποιοι φίλοι μού συνέστησαν ότι πρέπει να δω οπωσδήποτε έναν συγκεκριμένο γιατρό, που μου τον περιέγραψαν περίπου σαν τον άνθρωπο που λύνει και δένει στα παρασκήνια της νέας κυβέρνησης. Τον επισκέφτηκα στο «Αρεταίειο» νοσοκομείο, όπου εργαζόταν ως καρδιοχειρουργός. Προσπάθησα να πληροφορηθώ για το  «παιδοκαρδιοχειρουργικό κέντρο» στο νοσοκομείο «Η Αγία Σοφία» και τις προοπτικές του. Σε κάποιο σημείο της σύντομης συνάντησής μας, ο συνομιλητής μου μού δήλωσε με υπεροπτικό ύφος: «Δασκαλόπουλε, αν περιμένεις να γίνεις διευθυντής για να γυρίσεις στην Ελλάδα ξέχασέ το! Εμείς έχουμε αποφασίσει ποιοι θα γίνουν διευθυντές». Απογοητευμένος, μπήκα σε λίγες ημέρες στο αεροπλάνο της επιστροφής. Ο «λύνει και δένει» συνομιλητής μου έγινε σε λίγο καιρό διευθυντής της καρδιοχειρουργικής κλινικής στο νοσοκομείο «Η Αγία Σοφία»… Όμως, η νοσταλγία της πατρίδας είχε γίνει ανυπόφορη. Έτσι, όταν το

1984 προκηρύχτηκαν θέσεις «Παιδοκαρδιολογίας» για τα δύο νοσοκομεία παίδων της Αθήνας έδειξα το ενδιαφέρον μου. Τον Ιούλιο του 1984 υπέβαλα γραπτή αίτηση για θέση είτε «διευθυντή» ή «επιμελητή Α». Την κατέθεσε με όλους τους τύπους η οικογένειά μου στην Αθήνα. Στο επισυναπτόμενο «έντυπο βιογραφικού σημειώματος» του Υπουργείου Υγείας και στην παράγραφο με τίτλο «Ε/ Κοινωνική προσφορά και δράση» είχα γράψει απλώς τη λέξη «Ιατρός». Δεν στάθηκα τυχερός και ουδεμία απάντηση στην αίτησή μου έλαβα ποτέ. Το καλοκαίρι του 1985 βρέθηκα πάλι στην Αθήνα. Πήγα στο Υπουργείο Υγείας για να πληροφορηθώ για την τύχη της αίτησής μου. Ήταν μια τυπική υπόθεση. Ένα είδος διεκδίκησης διαφάνειας και αξιοπρέπειας, μια ευκαιρία επιβεβαίωσης του αυτοσεβασμού μου. Από πρακτική άποψη, ήταν ήδη γνωστό ότι το θέμα είχει κλείσει μιας που οι θέσεις είχαν ήδη καταληφθεί από άλλους. Υπουργός Υγείας ήταν τότε ο Γιώργος Γεννηματάς. Παρέμεινα έξω απ’ το γραφείο του σχεδόν ολόκληρη την ημέρα. Επέμεινα σταθερά και ευγενικά να δω τον υπουργό, αλλά στάθηκε αδύνατον. Έφυγα απογοητευμένος. Με κατεβασμένο το κεφάλι επέστρεψα στο Μαρούσι, ενώ στον νου μου ηχούσε πάλι, σαν τραγική ειρωνεία αυτή τη φορά, η μακρινή φωνή από το 1982 του «λύνει και δένει» καρδιοχειρουργού: «Δασκαλόπουλε, αν περιμένεις να γίνεις διευθυντής για να γυρίσεις στην Ελλάδα ξέχασέ το! Εμείς έχουμε αποφασίσει ποιοι θα γίνουν διευθυντές». Εκείνη την ημέρα σκέφτηκα ότι δεν θα μπορούσα ποτέ μάλλον να επιστρέψω οριστικά στην Ελλάδα. Ότι ίσως δεν θα έπρεπε ακόμα και να το επιχειρήσω ποτέ… Λίγο πρίν επιστρέψω στο San Antonio (όπου εργαζόμουν στο University of Texas), έκανα τη συνηθισμένη βόλτα σε βιβλιοπωλεία και δισκοπωλεία. Ξεχώρισα και αγόρασα ανάμεσα σε άλλα κι ένα βιβλίο με τίτλο «Υγεία – Κοινωνία – Πολιτική: Το Συμπόσιο του “Αντί” για το Εθνικό Σύστημα Υγείας». Είχε εκδοθεί

λίγες ημέρες νωρίτερα και αποτελούσε την έκδοση των πρακτικών διήμερου συμποσίου που είχε οργανώσει το περιοδικό «Αντί» τον Απρίλιο του 1984. Είχε πρόσφατα ψηφιστεί ο σχετικός νόμος για το «εθνικό σύστημα υγείας» (ΕΣΥ) και τα πρώτα μεγάλα προβλήματα είχαν ήδη εμφανιστεί. Σε εκείνο το συμπόσιο πήραν μέρος ως ομιλητές γιατροί, συνδικαλιστές, καθηγητές πανεπιστημίου, ερευνητές και άλλοι. Προσεκλήθη και μίλησε και ο Σπύρος Δοξιάδης. Θα μπορούσε να έχει ευγενικά αρνηθεί αφού πλέον δεν ήταν υπουργός, πολύ περισσότερο αφού η νέα κυβέρνηση είχε εναντιωθεί στο όραμά του και τις πολιτικές του. Αντιθέτως, παρέστη και με ευγένεια και ταπεινόητα έκανε πολλές χρήσιμες παρατηρήσεις. Με τη στάση του έδειξε ότι πολύ πιο σημαντικό γι’ αυτόν από τους τίτλους και τα αξιώματα ήταν να συνεχίσει να συμβάλλει με κάθε τρόπο στον προβληματισμό για τα ζητήματα της υγείας και της περίθαλψης. Ανάμεσα σε άλλα, ο Δοξιάδης είχε κάνει και τις ακόλουθες καίριες παρατηρήσεις: «Μιλάμε όλοι για Εθνικό Σύστημα Υγείας, το Υπουργείο μετονομάστηκε σε Υγείας και Πρόνοιας, αλλά ελάχιστοι συζητούν, σκέπτονται και προγραμματίζουν πραγματικά για Υγεία. Όλοι περιστρέφονται γύρω από τη νοσηλεία των αρρώστων και, ακόμα πιο στενά, γύρω από το θεσμό του νοσοκομειακού γιατρού». Παρακάτω στο βιβλίο διαβάζουμε: «…ποτέ δεν θα έχουμε ένα ικανοποιητικό σύστημα, αν κάθε νέα κυβέρνηση θεωρεί πως πρέπει να ανατρέψει ό,τι έκανε η προηγούμενη, για λόγους στενόκαρδα κομματικούς. Χρειάζεται κάποια υπερκομματική πολιτική, όπως ήδη αναφέρθηκε». Το βιβλίο μού κράτησε συντροφιά στο ταξίδι πάνω απ’ τον Ατλαντικό Ωκεανό. Οι παρατηρήσεις του Δοξιάδη λειτούργησαν σαν γιατρικό στον πόνο από την πρόσφατη απόρριψή μου. Ένοιωσα την ίδια συγκίνηση, τα ίδια αισθήματα ελπίδας και αισιοδοξίας  που μου είχε δημιουργήσει το άρθρο του Δοξιάδη στην εφημερίδα «Το Βήμα» ενείνον τον θλιβερό Δεκέμβριο του 1973 στη μακρινή μεθοριακή μονάδα. Ο Σπύρος Δοξιάδης είχε καταφέρει και πάλι να μου δείξει μια μικρή φωτεινή χαραμάδα, να με κάνει να ελπίζω ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι σαν αυτόν ο τόπος μας θα μπορούσε κάποτε να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη και την κουλτούρα της. 

1987-1992: Επαναπατρισμός και μάχη με το Τέρας

Στις αρχές του 1987, ένα ανέλπιστο τηλεφώνημα από την Αθήνα με ειδοποιούσε ότι αν το ήθελα θα μπορούσα να διεκδικήσω θέση Διευθυντού Παιδοκαρδιολογίας στο ΕΣΥ που μόλις είχε προκηρυχτεί. Οι προϋποθέσεις φαινόντουσαν πολύ καλές, κυρίως επειδή θα μπορούσα να εργάζομαι και στο ήδη αποπερατωμένο «παιδοκαρδιοχειρουργικό κέντρο» στο διπλανό νοσοκομείο. Η επικοινωνία μου με αρμοδίους καθώς και οι υποσχέσεις και δεσμεύσεις τους ήταν προφορικές και ποτέ δεν πήραν τη μορφή γραπτής συμφωνίας. Το είχα δεχτεί, αφού τότε πίστευα αφελώς ότι η «εντιμότητα» και ο «λόγος τιμής» ήταν νομίσματα που δεν είχαν χάσει εντελώς την αξία τους στην ελληνική κοινωνία. Έτσι, η αθεράπευτη νοσταλγία νίκησε τελικώς στην πάλη της με τις «Σειρήνες» της καταξίωσης, της σταθερότητας και της ευημερίας που με χίλιους κόπους είχα κατακτήσει στις ΗΠΑ. Ένα εισητήριο one-way στο jumbo jet της KLM με έφερε τον Αύγουστο του 1987 οριστικά στην Ελλάδα. Επέστρεψα οικογενειακώς στην Αθήνα, παρά τις εντονότατες αντιρρήσεις της συζύγου μου. Άρχισα αμέσως να εργάζομαι στο νοσοκομείο με πολύ θετική διάθεση και την πεποίθηση ότι μπορώ να επηρεάσω και να αλλάξω πολλά πράγματα. Ήταν εποχή απόλυτης μετριότητας και σκανδαλώδους κομματισμού στη ζωή των δημόσιων νοσοκομείων. Ήταν η εποχή που γιατροί-συνδικαλιστές και γιατροί-χαμαιλέοντες όριζαν τη ζωή του νοσοκομείου και επένδυαν στη δύναμή τους, που συχνά ξεπερνούσε τη δύναμη ακόμα και του ίδιου του υπουργού Υγείας. Ήταν η εποχή που η συναλλαγή και το μαύρο χρήμα ήταν φαινόμενα διάχυτα καθώς οι δοικήσεις των νοσοκομείων έκαναν τα στραβά μάτια. Ήταν η εποχή που ρίζωσαν και ευδοκίμησαν τα παράσιτα τύπου «Τομπούλογλου». Παραδέχτηκα σύντομα ότι ζούσα μια τραγική διάψευση των προσδοκιών μου και τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς υπέβαλα την παραίτησή μου. Σε λίγες ημέρες μεταπείστηκα («υπομονή» μου συνέστησαν κάποιοι) και παρέμεινα στη θέση μου. Ωστόσο, με κάθε ημέρα που περνούσε εδραιωνόταν μέσα μου η αίσθηση ότι η ανάκληση εκείνης της παραίτησης ήταν μεγάλο λάθος. Έβλεπα πλέον ότι η «έσχατη πλάνη» ήταν «χείρων της πρώτης». Οι αντιρρήσεις της συζύγου μου είχαν αποδειχτεί απολύτως βάσιμες. Όμως, ήμουνα πλέον αιχμάλωτος αφενός της μεγάλης ανάγκης να συνεχίσω να εργάζομαι για τα συμφέροντα των καρδιοπαθών παιδιών (που τα περισσότερα ήσαν παιδιά από τις λαϊκές τάξεις) και αφετέρου της πεποίθησης ότι πρέπει να πολεμήσω το Τέρας. Σαν να μην έφταναν όλα τα άλλα, με το πέρασμα του χρόνου διαπίστωνα καθημερινώς ότι η κατάσταση με την καρδιοχειρουργική βρεφών και παιδιών στο δημόσιο νοσοκομείο ήταν πολύ κακή. Τα αποτελέσματα των εγχειρήσεων ήσαν απαράδεκτα. Μελέτησα, λοιπόν, συστηματικά το φαινόμενο και ανακοίνωσα δημοσίως τα αποτελέσματά μου το 1990 από το βήμα εθνικών συνεδρίων. Και τότε το Τέρας όρμησε να με κατασπαράξει. Ήταν το τέρας του κομματισμού και του πελατειασμού. Το τέρας της κακοδιοίκησης, της διαφθοράς και των ειδικών προνομίων. Η μάχη ήταν αδυσώπητη. Συνάδελφοι γιατροί έφτασαν στο σημείο να μου απαγορεύσουν να χρησιμοποιώ - αν και διευθυντής - την υποδομή και τα μηχανήματα του δημόσιου νοσοκομείου! Το Τέρας χρησιμοποίησε κάθε μέσο που μπορεί να φανταστεί ένας αρρωστημένος νους για να με εξουδετερώσει. Ήταν το ίδιο ακριβώς τέρας που δάγκωσε και δηλητηρίασε την ίδια εποχή και τη χώρα ολόκληρη και οδήγησε τελικώς την κοινωνία στον πόνο, τον φόβο, την απελπισία και την καταστροφή… Άντεξα μέχρι το καλοκαίρι του 1992. Υπουργός Υγείας ήταν τότε ο Γιώργος Σούρλας, που η δημόσια εικόνα του μού έδινε την εντύπωση ανθρώπου εμπαθούς, ανασφαλούς και αγέλαστου. Δεν με γνώριζε και δεν τον γνώριζα (γνώριζα μόνο ότι ήταν γιατρός και ότι είχε διαπρέψει στο παρελθόν σε κομματικές νεολαίες και στον συνδικαλισμό). Συζήτησα μαζί του μία και μοναδική φορά στο γραφείο του στο Υπουργείο. Προσπάθησα να του μιλήσω ευγενικά για τα σοβαρά προβλήματα του νοσοκομείου και ειδικότερα του τμήματός μου. Με διέκοψε απότομα και μού δήλωσε απερίφραστα ότι σκοπός του ήταν να με απολύσει!.. Το Τέρας είχε ήδη από μακρού χρόνου διαταράξει σημαντικά την αναγκαία επαγγελματική μου ηρεμία καθώς και την ηρεμία της οικογενειακής μου ζωής. Όμως ήταν τότε, στο γραφείο του Σούρλα, που συνειδητοποίησα ότι το Τέρας είχε πραγματικό σκοπό να με καταστρέψει. Μάζεψα νύχτα τα προσωπικά μου αντικείμενα κι έφυγα από το νοσοκομείο όσο πιο γρήγορα μπορούσα… Ήταν Αύγουστος του 1992. Παραιτήθηκα τυπικώς πολλά χρόνια αργότερα (και αφού είχαν μεσολαβήσει πολλαπλές δικαστικές ήττες του Τέρατος από τη Δικαιοσύνη). Όταν τον Νοέμβριο του 2006 το Υπουργείο και ο τότε υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος μου ζήτησαν - με επίσημη και γραπτή απόφασή τους - να επιστρέψω ως Διευθυντής Παιδοκαρδιολογίας στο διαβόητο νοσοκομείο, υπέβαλα χωρίς δεύτερη σκέψη την παραίτησή μου. Στην επιστολή παραίτησης προς τον υπουργό έγραψα μόνο αυτό: «Ο τόπος αυτός που µας πληγώνει, που µας εξευτελίζει (Γ. Σεφέρης, 1938)».

Ο Σπύρος Δοξιάδης έφυγε από τη ζωή το 1991. Έλειψε από τους πολλούς φίλους και συνεργάτες του που είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν. Παιδίατροι και επιστήμονες από την Ελλάδα, την Αγγλία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ σημείωσαν τη ξαφνική απουσία ενός σπουδαίου γιατρού. To 1992, o γερμανός παιδίατρος Hans-Rudolph Wiedmann (Καθηγητής Παιδιατρικής στο πανεπιστήμιο του Kiel – γνωστός κυρίως από το “Beckwith-Wiedmann syndrome”) αφιέρωσε στη μνήμη του Δοξιάδη ολοσέλιδο άρθρο του στο πολύ γνωστό επιστημονικό περιοδικό European Journal of Pediatrics με τίτλο «Σπύρος Α. Δοξιάδης (1917-1991)» και υπέρτιτλο «Οι πρωτοπόροι της παιδιατρικής ιατρικής» (The pioneers of pediatric medicine. Spyros A. Doxiadis (1917-1991). Eur J Pediatr. 1992 Jun;151(6):397). O Wiedemann αφού σκιαγραφήσει την επαγγελματική ζωή του Δοξιάδη, αναφέρεται στις ποικίλες διεθνείς διακρίσεις του και στο ενδιαφέρον του τα τελευταία χρόνια της ζωής του για την πρόληψη της νόσου και για την ιατρική ηθική (το 1990 εκδόθηκε στις ΗΠΑ το βιβλίο “Ethics in Health Education” του Δοξιάδη – ήταν ο editor). Στο τέλος του άρθρου διαβάζουμε: “Spyros Doxiadis was not only proud of his Greek citizenship but also a true and enthusiastic European. He had friends in many different countries, above all in England. His interests covered a wide range: paediatrics and child health, politics and education, ethics and history. He was infatigable and his achievements were manifold.” Το 1994 οι συνεργάτες του Δοξιάδη Πέτρος Δ. Λαπατσάνης, Sheena Νάκου, Στέφανος Παντελάκης και Τίμος Βαλαής έγραψαν και δημοσίευσαν άρθρο για να τιμήσουν τη μνήμη του στο σκανδιναβικό  - αγγλόγλωσσο και με διεθνές αναγνωστικό κοινό - επιστημονικό περιοδικό Acta Paediatrica με τίτλο: «Σπύρος Δοξιάδης: 1917-1991. Ένας πρωτοπόρος της κοινωνικής παιδιατρικής στην Ελλάδα» (Festschrift to Spyros Doxiadis: 1917-1991. A pioneer of social pediatrics in Greece. Acta Paediatr Suppl 1994 Mar;394:1-2). Οι συγγραφείς θυμούνται και απαριθμούν τους σπουδαιότερους σταθμούς στο ιατρικό, επιστημονικό και κοινωνικό έργο του Δοξιάδη, γιου του διακεκριμένου παιδιάτρου Απόστολου Δοξιάδη (1873-1942). Ανατρέχουν στην εργασία του Σπύρου Δοξιάδη ως νεαρού ιατρού στο δημόσιο βρεφοκομείο της Αθήνας στη διάρκεια των δύσκολων χρόνων της Κατοχής (1940-1945). Στην πολυετή μετεκπαίδευση και εργασία του στην Αγγλία (1945-1952), που κορυφώθηκε με τον διορισμό του ως Senior Lecturer της Παιδιατρικής στο Sheffield University. Στην ανάληψη της διεύθυνσης της νεογνικής μονάδας του νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» (τότε γνωστού ως «Μαιευτηρίου Αλεξάνδρα») κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα (1952). Στον πολύ σημαντικό ρόλο του στον σχεδιασμό, την κατασκευή, την επιστημονική οργάνωση, την επίβλεψη και το συντονισμό του «Κέντρου Βρεφών Μητέρα» (που άνοιξε το 1955). Στην ανάληψη της διεύθυνσης παιδιατρικής κλινικής στο νοσοκομείο παίδων «Η Αγία Σοφία» (1962). Στην ίδρυση του πολύ σημαντικού και καθοριστικού για την πορεία της ελληνικής παιδιατρικής «Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού» (1965). Και τέλος στην εκ μέρους του αποδοχή της θέσης του Υπουργού Υγείας στην κυβέρνηση που εξελέγη μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας (1974). Για αυτήν την τελευταία θέση ευθύνης και καθήκοντος του Δοξιάδη, οι συγγραφείς αναφέρουν: “He believed that in this role he could make an even greater contribution to his country, and indeed his Ministry did achieve much, particularly in the fields of health education and health promotion. His prime vision as Minister was the reorganization of the Health Care Services, with emphasis on Primary Health Care, and much of his energy was devoted to the drawing up of legislation to provide for sweeping changes in the delivery of health care. He was not destined to see this legislation, his life's work as he described it, put into effect. Had it been approved, many aspects of health care in Greece would have been different today, but it was, as so many of his visions, ahead of its time, and it was rejected, to his great disappointment.” Στο ίδιο άρθρο, οι αφοσιωμένοι συνεργάτες του αναφέρονται γενικότερα στον χαρακτήρα, στον πνευματικό και ηθικό εξοπλισμό του Σπύρου Δοξιάδη: “Spyros was a real mover and shaker with a sharp, open mind and incredible vigor. A man ahead of his time, forward-looking and pioneering, he was able to examine critically the prevailing dogmas and to search creatively and dynamically for new solutions.”... “Spyros was still making plans to open new roads at the time of his death. He was an inexhaustible source of new ideas and activity. Those of us who had the fortune to work with him have been ineradicably influenced by his strong personality. He was a true intellectual who gave a great deal to his country. He was a great teacher. He opened new horizons. He blazed a trail. His progressive ideas will never cease to inspire and guide those working to improve the fate of children.”

Όταν τον Δεκέμβριο του 2005 πέθανε ο πατέρας μου, κληρονόμησα πολλά από τα ιατρικά του βιβλία (όπως και πολλά βιβλία του παππού μου, γιατρού και εκείνου), που μέχρι τότε δεν είχα προσέξει ιδιαιτέρως. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι ανάμεσα σε αυτά ήταν και η «Παιδιατρική Θεραπευτική» του «Σπ. Απ. Δοξιάδου». Ήταν η πρώτη έκδοση του  γνωστού από μεταγενέστερες

«Ο γιατρός από την εντελώς ιδιαίτερη θέση που έχει μπορεί πολλά να πετύχει αρκεί να θέλει να πάρει ευθύνες. Το βάρος μπορεί να είναι μεγάλο αλλά τα αποτελέσματα της αδιαφορίας και της αποχής είναι καταστροφικά» (Σπύρος Δοξιάδης, 1974)

Δημήτρης Δασκαλόπουλος

23 Φεβρουαρίου 2015

Ακολουθήστε μας στο facebook και στο twitter:

Follow @dadaskal