Περί του προληπτικού καρδιολογικού ελέγχου σε παιδιά και εφήβους, μέρος Β, 8 Φεβρουαρίου 2013

Στις 9 Σεπτεμβρίου 2012, με αφορμή πρόσφατη επιστολή ενός πατέρα στη εφημερίδα “Η Καθημερινή”, είχα γράψει σε αυτές τις σελίδες ότι διαφωνώ με την ισχύουσα πρακτική του κράτους για προληπτική καρδιολογική εξέταση των μικρών μαθητών. Είχα υποστηρίξει ότι η στρατηγική του Υπουργείου Παιδείας για  καρδιολογική εξέταση - και μάλιστα υποχρεωτική - όλων των μαθητών ηλικίας 5-6 ετών προκειμένου να εγγραφούν στο σχολείο είναι παράλογη και επιστημονικώς αβάσιμη. Σήμερα, θα περιγράψω με σύντομο τρόπο τι γίνεται σε δύο άλλες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου για μαθητές 5-6 ετών, αλλά και για μεγαλύτερους μαθητές του δημοτικού σχολείου. Θα αναφερθώ στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, επειδή συμβαίνει να γνωρίζω καλά τι συμβαίνει εκεί, αφού εκπαιδεύτηκα και εργάστηκα σε αυτές τις χώρες, και συνεχίζω να παρακολουθώ τις αλλαγές στη δημόσια υγεία τους. Ειδικότερα, θα περιγράψω την ισχύουσα εκεί στρατηγική για προληπτική ιατρική φροντίδα παιδιών σχολικής, προεφηβικής ηλικίας (ηλικία 5 έως και 10 ετών). Σε επόμενο σημείωμά μου, θα περιγράψω την ισχύουσα στρατηγική για προληπτικό καρδιολογικό έλεγχο εφήβων (ηλικία 11 έως και 21 ετών) που κάνουν ή που πρόκειται να αρχίσουν να κάνουν ανταγωνιστικά αθλήματα (ατομικά ή ομαδικά). Επίσης, θα περιγράψω τη δική μου γνώμη σχετικώς με τα δύο παραπάνω ζητήματα.


Η προληπτική ιατρική φροντίδα παιδιών ηλικίας 5-10 ετών σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο - Γενικές Αρχές

Τέτοιου είδους φροντίδα έχει δύο μορφές: 

Α. Τον ιατρικό έλεγχο όλων των φαινομενικώς φυσιολογικών παιδιών, δηλαδή παιδιών που μεγαλώνουν δίπλα σε ικανούς, επαρκείς γονείς, που δεν έχουν εκδηλώσεις κάποιου σημαντικού προβλήματος υγείας και που μεγαλώνουν και αναπτύσσονται με ικανοποιητικό τρόπο. Αυτός ό έλεγχος ονομάζεται διεθνώς “screening”. Το screening, λοιπόν, εφαρμόζεται σε έναν ολόκληρο πληθυσμό ατόμων ή σε μεγάλες ομάδες ατόμων.  

Β. Τον ιατρικό έλεγχο που γίνεται στα παιδιά σε ατομική βάση. Υπάρχει, δηλαδή, ένα φάσμα ιατρικών εξετάσεων που μπορεί να κριθούν αναγκαίες αν οι περιστάσεις δείχνουν ότι υπάρχει απόκλιση από το φυσιολογικό. Τέτοιες εξετάσεις δεν προσφέρονται, δεν γίνονται αυτομάτως σε ολόκληρο τον πληθυσμό των παιδιών αυτής της ηλικιακής ομάδας, αλλά γίνονται μόνο αν το παιδί έχει μια συγκεκριμένη νόσο, αν υπάρχει κίνδυνος (“ρίσκο”, όπως λέμε) να  έχει κάποια συγκεκριμένη νόσο, ή αν δείχνει να έχει ειδικά συμπτώματα.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι αναπτυξιακά, ψυχοκοινωνικά και χρόνια νοσήματα στα παιδιά (π.χ. συγγενείς ή επίκτητες καρδιοπάθειες) μπορεί να χρειαστούν συχνές επισκέψεις στον γιατρό για συμβουλές και θεραπεία. Τέτοιες επισκέψεις είναι κάτι διαφορετικό από την προληπτική ιατρική φροντίδα τύπου Α ή Β.


Η προληπτική ιατρική φροντίδα παιδιών ηλικίας 5-10 ετών


ΗΠΑ

Ιατρικός έλεγχος τύπου Α (screening)

  • Ιστορικό (ανά έτος) 
  • Ύψος και Βάρος (ανά έτος) 
  • Δείκτης Μάζας Σώματος (ανά έτος) 
  • Αρτηριακή Πίεση Αίματος (ανά έτος) 
  • Όραση (σε ηλικία 5, 6, 8 και 10 ετών) 
  • Ακοή (σε ηλικία 5, 6, 8 και 10 ετών) 
  • Αναπτυξιακή Επιτήρηση (ανά έτος) 
  • Ψυχοκοινωνική Εκτίμηση και Εκτίμηση Συμπεριφοράς (ανά έτος) 
  • Φυσική Εξέταση (ανά έτος) 

Εμβολιασμοί (ανά έτος) 

Στοματική Υγεία (σε ηλικία 6 ετών: παραπομπή σε οδοντίατρο, αν δεν έχει γίνει ήδη από την ηλικία των 3 ετών, και συμπλήρωμα φθορίου από το στόμα αν χρειάζεται) 

Προληπτική Καθοδήγηση (ανά έτος) 

Ιατρικός έλεγχος τύπου Β (ιατρικές εξετάσεις). Οι εξετάσεις αυτές γίνονται μόνο αν υπάρχει ρίσκο για την αντίστοιχη νόσο.

  • Αιματοκρίτης ή Αιμοσφαιρίνη (ανά έτος) 
  • Μόλυβδος Αίματος (σε ηλικία 5 και 6 ετών) 
  • Δερματική Εξέταση Φυματίνης (εξέταση “Mantoux”) (ανά έτος) 
  • Εξέταση Αίματος για Δυσλιπιδαιμία (σε ηλικία 6, 8 και 10 ετών) 


Ηνωμένο Βασίλειο

Ιατρικός έλεγχος τύπου Α (screening)

  • Ύψος και Βάρος 
  • Όραση 
  • Ακοή 
  • Αρτηριακή Πίεση Αίματος 
  • Έλεγχος των Ούρων για Διαβήτη 

Ιατρικός έλεγχος τύπου Β (ιατρικές εξετάσεις). Οι εξετάσεις αυτές γίνονται μόνο αν υπάρχουν συμπτώματα ύποπτα για την αντίστοιχη νόσο.

  • Εξέταση Αίματος για Αναιμία 
  • Εξέταση Αίματος για Έλεγχο της Λειτουργίας του Θυρεοειδούς Αδένα 
  • Εξέταση για Άσθμα (εξέταση “peak flow” από τον γενικό ιατρό) 

 

Η γνώμη μου

Ο λόγος που επέλεξα να αναφερθώ στα ισχύοντα στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι επειδή όλοι σχεδόν στον κόσμο συμφωνούν ότι είναι χώρες με μακρά παράδοση στις ιατρικές σπουδές και την κλινική ιατρική. Σε αυτές τις δύο χώρες, οι πολίτες προσδοκούν και διεκδικούν συνεχώς τις πιο σύγχρονες, ασφαλείς και αποτελεσματικές πρακτικές από τους λειτουργούς και τις υπηρεσίες υγείας. Εκεί οι πολίτες γνωρίζουν, επίσης, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους εντός των παγιωμένων αρχών του Κράτους Δικαίου.

Οι δύο αυτές χώρες (ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν εντελώς διαφορετικά συστήματα για την Υγεία και την Περίθαλψη των πολιτών τους. Ωστόσο, έχουν μερικές σημαντικές ομοιότητες που είναι κρίσιμης σημασίας για την ποιότητα, την καταλληλότητα και την ασφάλεια των παρεχομένων ιατρικών υπηρεσιών. Η σωστή εκπαίδευση και καλή γενική παιδεία των επαγγελματιών της υγείας, η επικρατούσα κουλτούρα στις σχέσεις κράτους και πολιτών καθώς και ασθενών και υπηρεσιών υγείας, ο ορθολογισμός του κράτους και θεσμοί με μακρά παράδοση, κύρος και αυστηρούς κανόνες είναι οι πυλώνες ενός πολύ καλού επιπέδου ιατρικών υπηρεσιών και στις δύο χώρες. Επίσης, υπάρχει μια συνεχής και άγρυπνη αξιολόγηση όλων των παραγόντων που εμπλέκονται στην Υγεία και την Περίθαλψη. Υπάρχει, δηλαδή, ένας μηχανισμός που διασφαλίζει την ποιότητα των υπηρεσιών και την ασφάλεια των ασθενών. Παραλλήλως, το σύστημα απαιτεί από τους γιατρούς να παραμένουν ενημερωμένοι και ικανοί, και να υποβάλλονται σε αυστηρές εξετάσεις κάθε 7-10 χρόνια για να ανανεώσουν (στις ΗΠΑ) το δίπλωμα στην ειδικότητά τους. Ιατρικά λάθη, δυσλειτουργίες, λάθος διαγνώσεις, ακατάλληλες, περιττές ή επικίνδυνες θεραπείες συμβαίνουν, βεβαίως, και εκεί. Όμως, τα ιατρικά λάθη, οι επιπλοκές, οι θάνατοι των ασθενών, οι παραλίγο θάνατοι (“near miss”) ασθενών, οι κακές διαγνώσεις, οι κακές θεραπείες, και οι ηθικές παρεκτροπές επαγγελματιών της υγείας συζητούνται και αναλύονται με διαρκή και συστηματικό τρόπο, ώστε να μαθαίνουν όλοι από αυτά και να ξέρουν πώς να τα αποφύγουν στο μέλλον. Η γενικότερη κατεστημένη κουλτούρα στα νοσοκομεία και τις λοιπές υπηρεσίες υγείας απαιτεί από όλους διαφάνεια, ειλικρίνεια και λογοδοσία. Οι ανίκανοι, οι ανεύθυνοι και οι ανέντιμοι γιατροί και νοσηλευτές εξουδετερώνονται, τιμωρούνται και συχνά αποβάλλονται από τους ίδιους τους επαγγελματικούς και επιστημονικούς τους συλλόγους.

Σε αυτές, λοιπόν, τις δύο χώρες (ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο) δεν προβλέπεται και δεν γίνεται, όπως φαίνεται από τα παραπάνω, προληπτική καρδιολογική εξέταση στα παιδιά ηλικίας 5 έως 10 ετών. Δεν αναφέρομαι, φυσικά, στα παιδιά που έχουν εκδηλώσεις ή ενοχλήματα ύποπτα για καρδιοπάθεια (π.χ. δύσπνοια, ταχύπνοια, κυάνωση, αδυναμία να κερδίσει ένα μωρό βάρος, εύκολη κόπωση, αρρυθμία, συγκοπή, κτλ). Αναφέρομαι σε αυτό που το ελληνικό κράτος επιβάλλει: την υποχρεωτική καρδιολογική εξέταση σε όλα τα φυσιολογικά παιδιά αυτής της ηλικίας, δηλαδή, αυτό που ονομάσαμε παραπάνω “screening”. Πρέπει να σημειωθεί ότι στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο ο ιατρικός έλεγχος τύπου Α (screening) γίνεται μόνο εφόσον οι γονείς συμφωνήσουν, δηλαδή σε απολύτως εθελοντική βάση. Επίσης, ειδικά στο Ηνωμένο Βασίλειο, που έχει εθνικό σύστημα υγείας (“NHS”) από το 1948, η μέτρηση ύψους και βάρους, ο έλεγχος της όρασης και ό έλεγχος της ακοής γίνονται (πάντοτε, βεβαίως, εφόσον συμφωνούν οι γονείς) από καλά εκπαιδευμένες σχολικές νοσοκόμες στην ηλικία των 4 ή των 5 ετών κατά την εγγραφή του παιδιού στο πρώτο σχολείο (“primary school”), στον χώρο του σχολείου. Αυτή η εξέταση ονομάζεται “school entry health check”.

Η στρατηγική, λοιπόν, του Υπουργείου Παιδείας στη χώρα μας για προληπτική καρδιολογική εξέταση παιδιών ηλικίας 5-10 ετών - και μάλιστα σε υποχρεωτική βάση - βρίσκεται σε αντίθεση με τα συμβαίνοντα σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο και εγώ δεν μπορώ να δω τη λογική της. Επίσης, μια τέτοια στρατηγική είναι και επιστημονικώς αβάσιμη, αφού ουδεμία μελέτη ή άλλη ένδειξη υπάρχει ότι είναι αποτελεσματική στην πρόληψη του αιφνίδιου θανάτου από καρδιακές αιτίες σε αυτά τα παιδιά. Ας σημειωθεί, επίσης, ότι αυτή η στρατηγική είναι - εκτός από παράλογη, αυθαίρετη και επιστημονικώς αβάσιμη - και κοινωνικώς άδικη αφού υποβάλλει σε υποχρεωτική οικονομική δαπάνη οικογένειες και χαμηλών οικονομικών δυνατοτήτων.

Στο τρίτο (Γ) και τελευταίο μέρος αυτών των σημειωμάτων - μέρους της γενικότερης σειράς με τίτλο «Γνώμες και Σκέψεις» - θα αναφερθώ στα ισχύοντα στις δύο αυτές χώρες, ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, σχετικώς με τον προληπτικό καρδιολογικό έλεγχο εφήβων (ηλικία 11 έως και 21 ετών) προκειμένου να μπορούν να κάνουν ανταγωνιστικό αθλητισμό.

Δημήτρης Α. Δασκαλόπουλος


Ακολουθήστε μας στο facebook και στο twitter: