Αυτός
ο γιατρός ακούει
Η επιστήμη έχει οδηγήσει σε πολλές σημαντικές προόδους για την υγεία και την περίθαλψη των πληθυσμών στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Όμως, αυτές οι πρόοδοι έχουν επίσης συμβάλει - μαζί με τη βιομηχανοποίηση της παροχής υπηρεσιών υγείας και περίθαλψης - στη δημιουργία δαπανηρής, συχνά βλαβερής και απανθρωπισμένης ιατρικής. Τις τελευταίες δεκαετίες οι γιατροί έχουν σταδιακώς απομακρυνθεί από τους ασθενείς. Ένα από τα πρώτα θύματα αυτής της εξέλιξης ήταν η «ακρόαση». Όχι αυτή που γίνεται με το στηθοσκόπιο, αλλά αυτή που γίνεται με τα ανοιχτά αυτιά των γιατρών που ενδιαφέρονται να πάρουν το «ιστορικό» του ασθενούς, που επιθυμούν δηλαδή να ακούσουν με προσοχή και υπομονή την ιστορία του. «Το ιστορικό είναι το κλειδί για τη σωστή ιατρική φροντίδα» λέει η γνωστή αμερικανίδα γιατρός Dr. Leana Wen, που προσθέτει συμβουλεύοντας το κοινό: «…η ιστορία του ασθενούς είναι απολύτως θεμελιώδης στην άσκηση της ιατρικής. Στην πραγματικότητα μπορεί να σώσει τη ζωή σας». Ο διάσημος αμερικανός καρδιολόγος, ερευνητής και ακτιβιστής Dr. Bernard Lown σε ομιλία του το 2012 είπε: «Τα εξήντα χρόνια που κάνω τον γιατρό με έχουν διδάξει ότι η λήψη του ιατρικού ιστορικού, δηλαδή το να ακούμε τι έχει να πει ο ασθενής, είναι το απολύτως θεμελιώδες τμήμα του να είσαι γιατρός. Η κατάλληλη ακρόαση είναι μια επιδεξιότητα, μια τέχνη και ένα κεντρικό στοιχείο ιατρικού επαγγελματισμού… Είναι και η βάση για την ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης». Και συνέχισε: «Η προσεκτική λήψη του ιστορικού και η φυσική εξέταση διαπιστώνουν την υποκείμενη κατάσταση στη μεγάλη πλειονότητα των ασθενών». «Όσο πιο πολύς χρόνος επενδύεται από τον γιατρό στην αρχή, τόσο πιο αποδοτική (cost effective) είναι η συνάντηση και πιο ικανοποιημένος ο ασθενής».
Ωστόσο, οι γιατροί ακούνε όλο και πιο λίγο. Δεν ακούνε τον ασθενή, συνήθως λόγω της ανάγκης να βραχύνουν τον χρόνο που του αφιερώνουν, και συχνά δεν εκτελούν ούτε φυσική εξέταση του ασθενούς. Αυτή η κατάσταση φαίνεται και στον χαρακτηριστικό τίτλο του εικονιζόμενου βιβλίου, που έγραψαν και εξέδωσαν το 2013 στις ΗΠΑ οι γιατροί επείγουσας ιατρικής Dr. Leana Wen και Joshua Kosowsky: “When Doctors Don’t Listen” (Όταν οι Γιατροί Δεν Ακούν). Το βιβλίο είναι ένας πρακτικός οδηγός για τους ασθενείς, ώστε να μπορούν να αποφύγουν λανθασμένες διαγνώσεις (misdiagnoses) και περιττές εργαστηριακές εξετάσεις. Διότι, ναι: υπάρχουν ποικίλες κακές συνέπειες όταν ο γιατρός δεν ακούει. Λόγω της έλλειψης χρόνου (και κάποτε λόγω αδιαφορίας), οι γιατροί οδηγούνται στο να θεραπεύουν το κύριο ενόχλημα (chief complaint), το οποίο πολλές φορές δεν έχει σχέση με το πραγματικό πρόβλημα του ασθενούς. Με αυτόν τον τρόπο κινδυνεύουν οι γιατροί να οδηγηθούν σε λανθασμένη διάγνωση και στη χρήση περιττών και δαπανηρών εργαστηριακών εξετάσεων και διαγνωστικών επεμβάσεων (overtesting), και άλλοτε οδηγούνται και στην πολυφαρμακία (polypharmacy). O Dr. Bernard Lown τονίζει: «Όταν οι γιατροί δεν περνούν αρκετό χρόνο για να ακούσουν, καταλήγουν να είναι υπάλληλοι διαλογής ("triage officers") για ειδικούς γιατρούς, καθώς ο ασθενής ανάγεται σε ένα άθροισμα δυσλειτουργούντων μερών, που κάθε μέρος του εξυπηρετείται από κάποιον “expert”».
Στο παιδοκαρδιολογικό ιατρείο μας ξέρουμε να ακούμε τον ασθενή. Πιστεύουμε στη διαγνωστική αξία του ιατρικού ιστορικού. Πιστεύουμε στην ανθρώπινη διάσταση κάθε συνάντησης με το παιδί και τους γονείς του, με τον έφηβο ή με τον νεαρό ενήλικο. Για αυτόν τον λόγο προγραμματίζουμε ένα ραντεβού ανά μία ώρα. Μερικές φορές η συνάντηση διαρκεί 90 λεπτά της ώρας ή περισσότερο, αν ο ασθενής έχει σύμπλοκο πρόβλημα ή μακρύ ιατρικό ιστορικό. Δεν έχουμε εξωτερικούς περιορισμούς ή πιέσεις. Εστιάζουμε στην ιστορία του ασθενούς και στην ανθρώπινη σύνδεση μαζί του. Το να ακούμε τον ασθενή ή τους γονείς του να μας λένε την ιστορία τους μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα τι έχουν, τι τους συμβαίνει. Μας βοηθάει, επίσης, να αναπτύξουμε σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους. Το σημαντικό δεν είναι να πούμε στον ασθενή τι δεν έχει, αλλά τι έχει. Το σημαντικό είναι να προσπαθούμε να τον βοηθήσουμε και να λύσουμε το πρόβλημά του. Δεν εφαρμόζουμε αλγοριθμική προσέγγιση στον ασθενή μας. Το στατιστικό δεδομένο δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ατομική αλήθεια. Τα επιδημιολογικά και στατιστικά δεδομένα μπορεί να είναι άσχετα με τον ασθενή ως άτομο. Όπως τονίζει και ο Dr. Bernard Lown, το κάθε άτομο δεν είναι μόνο διαφορετικό, αλλά είναι διαφορετικό με έναν μοναδικό τρόπο. Για αυτόν τον λόγο πιστεύουμε ότι το καρδιοπαθές παιδί δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με μεθόδους που θυμίζουν τσελεμεντέ (“cook book medicine”). Το καρδιοπαθές παιδί είναι άτομο και ως άτομο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Ως άτομο με συγκεκριμένες κλινικές ιδιαιτερότητες, με απαιτήσεις για εξατομικευμένη προσέγγιση, με συγκεκριμένες και μοναδικές ανάγκες φροντίδας.
Ναι, αυτός ο γιατρός ακούει! Πιστεύουμε ότι το να ακούμε τον ασθενή και το να του δείχνουμε συμπόνια και καλοσύνη είναι μέρος της διαδικασίας της ίασης. Σκοπός μας είναι οι ασθενείς και οι γονείς τους να νιώθουν καλύτερα μετά την επίσκεψη και τη συνάντηση μαζί μας.
Δημήτρης Δασκαλόπουλος
Δεκέμβριος 2013
Ακολουθήστε μας στο facebook και στο twitter: